Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 20 marca 2020 r.[1] w okresie od dnia 20 marca 2020 r. do odwołania na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej ogłoszono stan epidemii w związku z zakażeniami wirusem SARS-CoV-2. Stan epidemii można określić jako kolejny, bardziej restrykcyjny stan prawny, w porównaniu do dotychczas obowiązującego stanu zagrożenia epidemicznego. Ogłoszenie stanu epidemii daje możliwość wdrożenia szerzej zakrojonych działań zapobiegawczych, a to dzięki większym ograniczeniom i kontrolom nakładanym przez Państwo. Poniższy wpis ma na celu wyjaśnienie, na czym polega stan epidemii, jakie są jego skutki oraz w jaki sposób różni się od stanu zagrożenia epidemicznego.
Stan epidemii na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej
Ogłoszenie stanu epidemii w Polsce może zostać wydane na podstawie art. 46 ust. 2 i 4 ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi[2] (dalej również jako „ustawa o zwalczaniu zakażeń”). Zgodnie ze wskazanymi przepisami, jeżeli epidemia występuje na obszarze więcej niż jednego województwa, stan epidemii ogłasza i odwołuje, w drodze rozporządzenia, minister właściwy do spraw zdrowia w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw administracji publicznej, na wniosek Głównego Inspektora Sanitarnego. W przypadku, w którym stan epidemii zachodzi na obszarze ograniczonym do województwa lub jego części, stan epidemii ogłasza i odwołuje wojewoda.
Czy stan epidemii różni się od stanu zagrożenia epidemicznego? Czym jest epidemia?
Poprzednio, w okresie od dnia 14 marca 2020 r. na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej funkcjonował stan zagrożenia epidemicznego, który w związku z przyrostem zakażeń wirusem SARS-CoV-2 został odwołany[3] i niezwłocznie zastąpiony stanem epidemii.
Zagrożenie epidemiczne oznacza, że na danym obszarze (np. na terenie powiatu, województwa, kraju) zaistniały warunki wskazujące dopiero na ryzyko wystąpienia epidemii. Z tego względu stan zagrożenia epidemicznego należy rozumieć jako taką sytuację prawną, którą wprowadzono w związku z przewidywanym ryzykiem wystąpienia epidemii. Celem wprowadzenia stanu zagrożenia epidemicznego jest umożliwienie odpowiednim organom państwa podjęcia działań zapobiegawczych tak, by ograniczyć ryzyko i zapobiec wystąpieniu epidemii.
Odpowiednio, stan epidemii wprowadzany jest wówczas, gdy stwierdzono już faktyczne wystąpienie epidemii, a nie tylko ryzyko jej pojawienia się. Zgodnie z ustawą o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, o epidemii możemy mówić wtedy, gdy na określonym obszarze zanotowano zakażenia lub zachorowania na chorobę zakaźną w liczbie wyraźnie większej niż we wcześniejszym okresie.
Stan epidemii ogłoszony przez Ministra Zdrowia w dniu 20 marca 2020 r. ma na celu podjęcie działań przeciwepidemicznych i zapobiegawczych dla zminimalizowania skutków epidemii.
Co oznacza wprowadzenie stanu epidemii? Konsekwencje prawne ogłoszenia stanu epidemii.
Wprowadzenie stanu epidemii, zgodnie z wyżej przywołaną ustawą o zapobieganiu i zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych, wiąże się z możliwością wdrożenia szeregu ograniczeń. Przykładowo, w rozporządzeniu w sprawie ogłoszenia stanu epidemii, można ustanowić:
- czasowe ograniczenie określonych sposobów przemieszczania się ludności,
- czasowe ograniczenie lub zakaz obrotu i używania określonych przedmiotów lub produktów spożywczych,
- czasowe ograniczenie funkcjonowania określonych instytucji lub zakładów pracy,
- zakaz organizowania widowisk i innych zgromadzeń,
- obowiązek wykonania określonych zabiegów sanitarnych,
- nakaz udostępnienia nieruchomości, lokali, terenów i dostarczenia środków transportu do działań przeciwepidemicznych,
- obowiązek przeprowadzenia szczepień ochronnych.
Nie wszystkie z wyżej wskazanych ograniczeń muszą zostać wprowadzone jednocześnie przy ogłoszeniu stanu epidemii. Minister Zdrowia, biorąc pod uwagę aktualne potrzeby w zakresie działań przeciwepidemicznych, decyduje o wyborze ograniczeń i zakazów oraz ustala ich zakres.
Wystąpienie stanu epidemii może stanowić również podstawę do wyznaczenia przez Radę Ministrów w drodze rozporządzenia tzw. obszarów zagrożonych, wraz ze wskazaniem rodzaju strefy. Ustawa o zwalczaniu zakażeń definiuje pięć rodzajów takich stref:
- strefa zero – obszar, na którym wystąpił stan epidemii, znajdujący się bezpośrednio wokół ogniska wirusa, podlegający ograniczeniom (zakazom, nakazom, środkom kontroli);
- strefa buforowa – obszar wokół strefy zero, podlegający ograniczeniom (np. zakazom lub nakazom dotyczącym przemieszczania się ludzi);
- strefa zagrożenia – obszar, na którym możliwe jest ryzyko wystąpienia stanu epidemii;
- zagrożony obszar – obszar jednej lub kilku jednostek podziału terytorialnego kraju lub obszar określony w inny sposób;
- miejsce kwarantanny – odrębny obiekt budowlany czasowego pobytu osób chorych lub podejrzanych o zachorowanie, w którym prowadzi się kwarantannę.
W drodze wyżej wskazanego rozporządzenia Rady Ministrów mogą zostać także określone rodzaje ograniczeń obowiązujące na zagrożonym obszarze, a w szczególności:
- ograniczenia, obowiązki i nakazy związane ze stanem epidemii, które zostały wymienione wyżej w treści niniejszego wpisu, a ponadto:
- czasowe ograniczenie określonych zakresów działalności przedsiębiorców;
- czasową reglamentację zaopatrzenia w określonego rodzaju artykuły;
- obowiązek poddania się badaniom lekarskim oraz stosowania środków profilaktycznych i zabiegów przez osoby chore i podejrzane o zachorowanie;
- obowiązek poddania się kwarantannie;
- miejsce kwarantanny;
- zakaz opuszczania miejsca kwarantanny;
- czasowe ograniczenie korzystania z lokali lub terenów oraz obowiązek ich zabezpieczenia;
- nakaz ewakuacji w ustalonym czasie z określonych miejsc, terenów i obiektów;
- nakaz lub zakaz przebywania w określonych miejscach i obiektach oraz na określonych obszarach;
- zakaz opuszczania strefy zero przez osoby chore i podejrzane o zachorowanie;
- nakaz określonego sposobu przemieszczania się.
Środki przymusu
W celu zapobiegania szerzeniu się zakażeń i chorób zakaźnych, osoby chore albo osoby podejrzane o zachorowanie na chorobę zakaźną mogą podlegać obowiązkowej hospitalizacji.
Z kolei osoby zdrowe, które pozostawały w styczności z osobami chorymi na choroby zakaźne podlegają obowiązkowej kwarantannie lub nadzorowi epidemiologicznemu, jeżeli tak postanowią organy inspekcji sanitarnej. Obowiązkowa kwarantanna lub nadzór epidemiologiczny mogą być stosowane wobec tej samej osoby więcej niż raz – aż do czasu stwierdzenia braku zagrożenia dla zdrowia lub życia ludzkiego.
Wobec osoby, która nie poddaje się kwarantannie, izolacji lub badaniom i zabiegom, a u której podejrzewa się lub rozpoznano chorobę szczególnie niebezpieczną i wysoce zakaźną, stanowiącą bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia innych osób, może być zastosowany środek przymusu bezpośredniego polegający na przytrzymywaniu, unieruchomieniu lub przymusowym podaniu leków. Lekarz może zwrócić się do Policji, Straży Granicznej lub Żandarmerii Wojskowej o pomoc w zastosowaniu środka przymusu bezpośredniego wobec osoby, która wbrew ustawie nie poddaje się koniecznym środkom lub ograniczeniom.
Skierowanie do pracy przy zwalczaniu epidemii
Przepisy ustawy dają możliwość skierowania do pracy przy zwalczaniu epidemii nie tylko pracowników podmiotów leczniczych i osób wykonujących zawody medyczne, ale również innych osób, jeżeli ich skierowanie jest uzasadnione aktualnymi potrzebami podmiotów kierujących zwalczaniem epidemii.
Skierowaniu do pracy niosącej ryzyko zakażenia przy zwalczaniu epidemii nie podlegają m.in. osoby, które nie ukończyły 18 lat bądź ukończyły 60 lat, kobiety w ciąży lub osoby wychowujące dzieci w wieku do 18 lat, osoby, u których orzeczono częściową lub całkowitą niezdolność do pracy, inwalidzi i osoby z orzeczonymi chorobami przewlekłymi oraz posłowie i senatorowie Rzeczypospolitej Polskiej.
Decyzję o skierowaniu do pracy przy zwalczaniu epidemii wydaje właściwy wojewoda, a w razie skierowania do pracy na obszarze innego województwa – minister właściwy do spraw zdrowia. Decyzja ta stwarza obowiązek pracy przez okres do 3 miesięcy, a dotychczasowy pracodawca jest obowiązany udzielić urlopu bezpłatnego osobie skierowanej do pracy przy zwalczaniu epidemii – na czas określony w decyzji. Okres urlopu bezpłatnego zalicza się do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze u tego pracodawcy.
Osobie skierowanej do pracy przysługuje wynagrodzenie zasadnicze w wysokości nie niższej niż 150% przeciętnego wynagrodzenia zasadniczego przewidzianego na danym stanowisku pracy w zakładzie wskazanym w decyzji. W każdym wypadku wynagrodzenie nie może być niższe niż wynagrodzenie, które osoba skierowana do pracy przy zwalczaniu epidemii otrzymała w miesiącu poprzedzającym miesiąc, w którym wydana została decyzja. Osobie skierowanej do pracy przysługuje zwrot kosztów przejazdu, zakwaterowania i wyżywienia, za wyjątkiem wypadku, w którym w miejscu wykonywania pracy zapewniono bezpłatne zakwaterowanie lub wyżywienie.
Przez czas trwania obowiązku pracy na mocy decyzji, z osobą skierowaną do pracy przy zwalczaniu epidemii nie może być rozwiązany dotychczasowy stosunek pracy ani nie może być dokonane wypowiedzenie umowy o pracę.Nie dotyczy to jednak sytuacji, w której zachodzi podstawa do rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika albo w przypadku zmiany lub uchylenia decyzji.
Rodzaje zakazów i ograniczeń wprowadzonych od 20 marca 2020 r.
Szczegółowe ograniczenia wprowadzone na mocy rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 20 marca 2020 r. w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu epidemii zostaną szczegółowo omówione w kolejnym wpisie na blogu, o czym powiadomimy w naszych mediach społecznościowych.
[1] rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 20 marca 2020 r. w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu epidemii (Dz. U. z 2020 r. poz. 491),
[2] ustawa z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz. U. z 2019 r. poz. 1239 i 1495 oraz z 2020 r. poz. 284, 322 i 374),
[3] rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 20 marca 2020 r., (Dz. U. z 2020 r. poz. 490).
Udostępnij na Facebooku
